سپسیس و علائم آن چیست؟ (Sepsis)

Systemic inflammatory response syndrome (SIRS) یا سندروم پاسخ التهابی سیستمیک، پاسخ دفاعی غیر طبیعی و کنترل نشده­ بدن به یک عامل استرس زای مضر مانند عفونت، ضربه، جراحی، التهاب حاد، ایسکمی یا خونرسانی مجدد، بدخیمی و … با هدف لوکالیزه و از بین بردن منبع درونی یا محیطی استرس میباشد.

در این اختلال، عملکرد واکنش دهنده­های فاز حاد شامل واسطه­ های مستقیم تغییرات گسترده اتونوم، غدد درون ریز، هماتولوژیک و ایمونولوژیک و … در ارگان مورد نظر کاهش می­یابد. طی این اختلال حتی اگر هدف دفاعی باشد، طوفان عملکردی غیر منظم سیتوکین میتواند باعث ایجاد آبشار عظیم پاسخ التهابی در بدن شده که منجر به اختلال عملکرد برگشت پذیر و یا غیر قابل برگشت در اندام­ های تحتانی و حتی مرگ شود.

واکنش التهابی سیستمیک با منبع مشکوک عفونت، سپسیس (Sepsis) نامیده میشود. سپسیس با یک یا چند نارسایی در اندام تحتانی را  سپسیس شدید و بی ثباتی همودینامیکی علیرغم تکمیل حجم داخل عرقی را شوک سپتیک می­نامند.

بطور عینی وجود دو علامت از علائم زیر نشانه­ی سندروم SIRS میباشد:

• دمای بالای ۳۸ یا دمای کمتر از ۳۶ درجه سانتیگراد
• ضربان قلب بیش از ۹۰ بار در دقیقه
• تعداد تنفس بیشتر از ۲۰تنفس در دقیقه یا فشار جزئی CO2 کمتر از ۳۲mmHg
• تعداد لکوسیت­ ها بیشتر از ۱۲۰۰۰ یا کمتر از ۴۰۰۰ در میکرولیتر یا وجود بیش از ۱۰% اشکال نابالغ در لکوسیت­ ها

**در جمعیت کودکان برای تشخیص SIRS نیاز به وجود یکی از علائم دمای غیر طبیعی و یا تعداد لکوسیت های غیر طبیعی اجباری میباشد زیرا در این جمعیت تعداد تنفس و ضربان قلب غیر طبیعی شاخصی شایع است**

بطور کلی تقریبا تمام افراد مبتلا به سپسیس دچار SIRS میباشند اما همه­ی بیماران SIRS دچار سپسیس نیستند.

در سال ۲۰۱۶ انجمن پزشکی مراقبت های ویژه اروپا و انجمن مراقبت های پزشکی بحرانی تعریف جدیدی برای سپسیس ارائه دادند. طبق نظریه جدید، ارزیابی نارسای متوالی اندام (SOFA) تشخیص بیماران سپسیس را از SIRS­ها راحت­تر کرده و در بخش مراقبت های ویژه (ICU) از دقت پیش آگاهی بهتر و از توانایی پیش بینی مرگ و میر در بیمارستان برخوردار است. این سیستم محدود به بخش مراقبت های ویژه بیمارستانی است و شامل آیتم­های زیر میباشد(علائم سپسیس):

• فشار خون سیستولیک زیر ۱۰۰ mmHg
• بیشترین rate تنفسی بیش از ۲۱
• کمترین GCS (Glasgow Coma Score) زیر ۱۵ 
  
  
  

اتیولوژی:

اتیولوژی این سندروم به دو گروه تقسیم میشود:

1. اتیولوژی مرتبط با آسیب ­ها
2. اتیولوژی مرتبط با پاتوژن­ها و عوامل بیماریزایی
   
   

اتیولوژی مرتبط با آسیب ها:

1. سوختگی­ ها
2. تروماها
3. ترومای مربوط به عمل جراحی
4. آسپیراسیون حاد
5. پانکراتیت حاد
6. سوء مصرف مواد و مسمومیت­ های دارویی
7. ایسکمی حاد اندام های انتهایی
8. عوارض دارویی
9. ایسکمی و سوراخ شدن روده­ ها
10. بدخیمی خونی
11. اریتمی مولتی فرم
    
    

اتیولوژی مرتبط با پاتوژن ­ها:

1. عفونت باکتریایی
2. سندروم­ های ویروسی مانند آنفولانزا
3. عفونت قارچی منتشر در افراد با سیستم ایمنی سرکوب شده
4. سندروم شوک توکسیکی ناشی از اگزوتوکسین­ ها و اندوتوکسین­ ها
   
   

پاتوفیزیولوژی:

التهاب ناشی از یک محرک عفونی و یا غیر عفونی، یک تعامل پیچیده از پاسخ ایمنی هومورال و سلولی، سیتوکین ها و مسیر مکمل را ایجاد میکند، در نهایت زمانیکه تعادل بین آبشارهای پیش التهابی و ضد التهابی بهم بخورد سندروم SIRS ایجاد میشود.

سپسیس طی ۵ مرحله اتفاق می­افتد:

1. در هنگام آسیب به بدن یک واکنش موضعی در محل آسیب اتفاق می­افتد که هدف آن مهار آسیب و محدود کردن گسترش است. در این مرحله سلول های عامل ایمنی سیتوکین هایی را آزاد میکنند که سیستم رتیکولواندوتلیال را تحریک کرده و از طریق التهاب موضعی ترمیم زخم آغاز میشود.
2. یک سندروم پاسخ ضد التهابی جبرانی اولیه در تلاش برای حفظ تعادل ایمنی است و به علت کاهش سطح واسطه­ های پیش التهابی، فاکتورهای رشد تحریک شده و ماکروفاژها و پلاکت ها جذب میشوند.
3. در این مرحله با اختلال در عملکرد واسطه­ های پیش التهابی، عملکرد اندوتلیال پیشرونده مختل شده و موجب فعال شدن مسیر انعقادی میشود. در نتیجه منجر به میکروترومبوز اندام انتهایی و افزایش تدریجی نفوذپذیری مویرگی شده و در نهایت موجب از دست رفتن یکپارچگی گردش خون میشود.
4. پاسخ التهابی گسترده ­ای در بدن ایجاد میشود که منجر به سرکوب نسبی ایمنی میشود. بنابراین فرد مستعد به عفونت های ثانویه یا بیمارستانی میشود، بنابراین سپسیس را تداوم میبخشد.
5. اختلال گسترده در تنطیم سیستم التهابی بدن ایجاد میشود.
   
   

علائم سپسیس ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تغییر در وضعیت روانی.
• تنفس سریع و کم عمق.
• عرق کردن بدون دلیل واضح.
• احساس سبکی سر
• لرزیدن.
• علائم خاص به نوع عفونت، مانند ادرار دردناک ناشی از عفونت دستگاه ادراری یا تشدید سرفه ناشی از ذات الریه.

علائم سپسیس مشخص نیست. آنها می توانند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند و سپسیس ممکن است در کودکان متفاوت از بزرگسالان ظاهر شود.

برخی از عواملی که ریسک بیماری سپسیس را افزایش می دهند:

• افراد بالای ۶۵ سال.
• دوران شیرخوارگی.
• افرادی که پاسخ ایمنی کمتری دارند، مانند افرادی که تحت درمان سرطان هستند یا مبتلایان به ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV).
• افراد مبتلا به بیماری های مزمن مانند دیابت، بیماری کلیوی یا بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD).
• پذیرش در بخش مراقبت های ویژه یا اقامت طولانی تر در بیمارستان.
• وسایلی که وارد بدن می شوند، مانند کاتترها در ورید، به نام لوله های داخل وریدی یا تنفسی.
• درمان با آنتی بیوتیک در ۹۰ روز گذشته.
• وضعیتی که نیاز به درمان با کورتیکواستروئیدها دارد، که می تواند پاسخ ایمنی را کاهش دهد.
  
  

عوارض

با بدتر شدن سپسیس، اندام های حیاتی مانند مغز، قلب و کلیه ها آنقدر که باید خون دریافت نمی کنند. سپسیس ممکن است باعث لخته شدن خون غیر معمول شود. لخته‌های کوچک یا ترکیدگی رگ‌های خونی ممکن است به بافت‌ها آسیب بزنند یا از بین ببرند.

بیشتر افراد از سپسیس خفیف بهبود می یابند، اما میزان مرگ و میر ناشی از شوک سپتیک حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد است. همچنین، یک دوره سپسیس شدید خطر عفونت های بعدی را افزایش می دهد.

---

منابع:

Systemic Inflammatory Response Syndrome (Book)-NCBI

.Rebanta K. Chakraborty; Bracken Burns

Authors

.Rebanta K. Chakraborty¹; Bracken Burns²

Affiliations

^۱ Steward Medical\Good Samaritan Medical

^۲ East Tennessee State University (ETSU)