این بیماری به نام نیکولاوس فردریش، ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی آلمانی که آن را در دهه 1860 کشف کرد، نامگذاری شده است. آتاکسی عدم کنترل عضلات است و باعث مشکلات راه رفتن می شود.

آتاکسی فردریش (FA) یک بیماری نادر و ارثی است که باعث آسیب تدریجی به سیستم عصبی می شود. این می تواند باعث مشکلات حرکتی و حسی در راه رفتن شود. در FA، رشته های عصبی در نخاع و اعصاب محیطی شکسته می شود و نازک تر می شوند. در مغز, مخچه بخشی که تعادل و حرکت را هماهنگ می کند, بیشتر تحت تاثیر قرار می گیرد. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است مشکلات سلامتی دیگری مانند دیابت و بیماری قلبی همراه با علائم سیستم عصبی داشته باشند.

FA روی اعصاب محیطی فرد تأثیر می گذارد، که اطلاعات را با استفاده از سیگنال های حسی و حرکتی از مغز به بدن منتقل می کند. به همین دلیل است که فرد مبتلا به FA دچار ضعف حرکتی و از دست دادن حس می شود. علائم معمولاً بین سنین 5 تا 15 سالگی شروع می شود، اگرچه گاهی اوقات بعد از 25 سالگی ظاهر می شوند.

 

علائم آتاکسی فردریش (FA) شامل موارد زیر می باشد:

• حرکات ناهنجار و ناپایدار و اختلال در هماهنگی عضلات (آتاکسی) که با گذشت زمان بدتر می شود.
• مشکلات راه رفتن و تعادل ضعیف.
• اختلال در عملکردهای حسی، مانند از دست دادن حس در بازوها و پاها، که ممکن است به تنه و سایر قسمت های بدن گسترش یابد.
• از دست دادن رفلکس های طبیعی به خصوص در زانوها و مچ پا.
• کندی و ابهام گفتار.
• افزایش تون عضلانی (spasticity).
• انحنای ستون فقرات به یک طرف (اسکولیوز).
• مشکلات بلع.
• از دست دادن شنوایی و بینایی.
• خستگی.

FA همچنین ممکن است باعث بیماری قلبی، به ویژه کاردیومیوپاتی (بیماری عضله قلب که ممکن است منجر به نارسایی قلبی یا بی نظمی ریتم قلب شود) و دیابت شود.پیشرفت آتاکسی فردریش (FA) از فردی به فرد دیگر متفاوت است. به طور کلی، طی 10 تا 20 سال پس از ظهور اولین علائم، افراد مبتلا به FA ممکن است نیاز به استفاده از ویلچر داشته باشند. در مراحل بعدی این اختلال، افراد ممکن است کاملاً ناتوان شوند. هیچ درمانی برای این اختلال وجود ندارد و بیماری قلبی شایع ترین علت مرگ در افراد مبتلا به FA است. با این حال، برخی از افراد با FA کمتر شدید تا دهه شصت یا بالاتر زندگی می کنند.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به آتاکسی فریدریش هستند؟

آتاکسی به دلیل جهش ژنی در FXN که حامل کد ژنتیکی برای تولید پروتئینی به نام فراتاکسین است ایجاد می شود. فراتاکسین برای عملکرد صحیح بخش تولید کننده انرژی سلول به نام میتوکندری ضروری است.

در FA، یک الگوی غیر طبیعی در توالی DNA پروتئین (به نام تکرار سه گانه GAA) صدها بار یا بیشتر ظاهر می شود که تولید طبیعی فراتاکسین را تا حد زیادی مختل می کند. تحقیقات نشان می‌دهد که بدون سطح نرمال فراتاکسین، سلول‌های خاصی در بدن (به ویژه سلول‌های عصبی محیطی، نخاع، مغز و عضله قلب) انرژی کمتری تولید می‌کنند و ممکن است تولید محصولات جانبی سمی داشته باشند که منجر به استرس اکسیداتیو می‌شود.

فقدان سطوح طبیعی فراتاکسین نیز ممکن است منجر به افزایش سطح آهن در میتوکندری شود. هنگامی که آهن اضافی با اکسیژن واکنش می دهد، رادیکال های آزاد می توانند تولید شوند. اگرچه رادیکال های آزاد مولکول های ضروری در متابولیسم بدن هستند، اما می توانند سلول ها را از بین ببرند و به بدن آسیب برسانند. بیماری در اثر ناهنجاری یک ژن به نام ژن Frataxin (FXN) ایجاد می شود.

این ناهنجاری می تواند از نسلی به نسل دیگر توسط اعضای خانواده منتقل شود. دو نسخه از هر ژن به ارث می رسد. یک نسخه از مادر و یک نسخه از پدر. فردی که دارای یک نسخه از ژن تغییریافته یا غیرفعال FXN است، هیچ گونه علائم عصبی ایجاد نمی کند و ناقل نامیده می شود.

آزمایش ژنتیکی می‌تواند تعیین کند که آیا یک فرد ناقل FA است یا خیر و اینکه آیا FA را به فرزندان آینده منتقل می‌کند یا خیر.یکی از شایع‌ترین آتاکسی‌های ارثی با توارث اتوزوم مغلوب است که به سیستم عصبی آسیب رسانده و موجب بروز مشکلات حرکتی، ضعف عضلانی و مشکلات تعادلی پیش‌رونده شده و سن معمول شروع آن بین 10 تا 15 سال است.

درواقع آتاکسی فردریش نوعی اختلال حرکتی ژنتیکی است که در اثر جهش در ژن FXN ایجاد شده و فرد برای ابتلا به این بیماری باید دو نسخه از ژن جهش یافته را را از هر دو والدین خود به ارث ببرد. ژن (FXN) بر روی کروموزوم 9 پروتئین مهمی به نام فراتاکسین تولید می‌کند.

درمان و تشخیص آتاکسی فردریش 

آزمایش ژنتیک می تواند تشخیص قطعی بیماری FA را بدهد. تشخیص FA همچنین باید شامل تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی کامل توسط پزشک باشد. ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی به دنبال مشکل در تعادل، از دست دادن حس، عدم وجود رفلکس و مشکلات عصبی خواهد بود.

تست های دیگری که ممکن است در تشخیص یا مدیریت این اختلال کمک کنند عبارتند از:

• الکترومیوگرام (EMG) که فعالیت الکتریکی سلول های عضلانی را اندازه گیری می کند.
• مطالعات هدایت عصبی، که سرعت انتقال تکانه ها توسط اعصاب را اندازه گیری می کند.
• الکتروکاردیوگرام (EKG یا ECG نیز نامیده می شود)، که یک نمایش گرافیکی از فعالیت الکتریکی یا الگوی ضربان قلب ارائه می دهد.
• اکوکاردیوگرافی که حرکت و عملکرد عضله قلب را ثبت می کند.
• آزمایش خون برای بررسی سطوح بالای گلوکز و ویتامین E در FA کاربرد دارد.

دلایل ایجاد بیماری آتاکسی فریدریش

آتاکسی فریدریش (FRDA) به دلیل نقص (جهش) در ژن پروتئین فراتاکسین ایجاد می شود. ژن‌ها دستور العمل‌هایی برای ساخت پروتئین‌ها هستند که ساختار سلول‌های ما را فراهم می‌کنند و واکنش‌های شیمیایی درون آن‌ها را هدایت می‌کنند. دانشمندان بر این باورند که پروتئین فراتاکسین سطوح آهن را در داخل میتوکندری تنظیم می کند. (میتوکندری: “کارخانه های” سلولی کوچکی که از اکسیژن برای تولید انرژی استفاده می کنند.)

آهن برای این فرآیند ضروری است، اما اگر مقدار زیادی از آن آزادانه در داخل میتوکندری شناور بماند، می‌تواند باعث استرس اکسیداتیو و  سبب ساخته شدن  رادیکال‌های آزاد مضر شود. فراتاکسین آهن مورد نیاز برای سنتز چندین آنزیم کلیدی در میتوکندری را فراهم می کند. بنابراین، کمبود فراتاکسین منجر به کمبود این آنزیم‌ها می‌شود و عملکرد میتوکندری را بیشتر کاهش می‌دهد.

میتوکندری به عنوان یک منبع انرژی ضروری برای تقریباً تمام سلول‌های بدن ما عمل می‌کند، که احتمالاً توضیح می‌دهد که چرا FRDA بر سلول‌های سیستم عصبی، قلب و گاهی دیگر بافت‌ها تأثیر می‌گذارد. FRDA همچنین بر عملکرد مخچه، ساختاری در پشت مغز که به برنامه ریزی و هماهنگی حرکات کمک می کند، تأثیر می گذارد. شایع ترین نوع جهش در ژن فراتاکسین، بسط تکرار تری نوکلئوتیدی نام دارد.

به طور معمول، این ژن حاوی پنج تا 30 تکرار از GAA است، اما در افراد مبتلا به FRDA، ژن می تواند حاوی صدها تکرار GAA باشد. گسترش‌های تکراری طولانی‌تر باعث شروع زودتر و پیشرفت سریع‌تر FRDA می‌شوند.