بررسی بیماری هپاتیت B:

• هپاتیت B نوعی عفونت ویروسی است که توسط ویروس هپاتیت B ایجاد شده و کبد را درگیر می­ کند. این عفونت می­ تواند حاد (کوتاه و شدید) یا مزمن (بلند مدت) باشد.
• این ویروس اغلب در هنگام تولد، زایمان و یا در اوایل کودکی از مادر مبتلا به کودک منتقل می ­شود. همچنین این ویروس از طریق تماس با خون یا سایر مایعات بدن در طول رابطه جنسی با یک شریک آلوده (مانند خون، بزاق، مایعات واژن و مایع منی)، تزریق نا ایمن یا قرار گرفتن در معرض ابزار تیز آلوده به این ویروس قابل انتقال می­ باشد.
• طبق آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO) تخمین زده می ­شود حدود 254 میلیون نفر تا سال 2022 با عفونت مزمن هپاتیت B زندگی می­ کنند و هر سال 1.2 میلیون نفر به این جمعیت اضافه می­ شوند.
• در سال 2022، هپاتیت B منجر به مرگ حدود 1.1 میلیون نفر شد که بیشترین عارضه منجر به مرگ در آن گروه ناشی از سیروز کبدی و کارسینوم هپاتوسلولار (سرطان اولیه کبد) بود.
• بیماری هپاتیت B با تزریق واکسن ­های ایمن، در دسترس و موثر قابل پیشگیری است. این واکسن­ ها معمولاً بلافاصله پس از تولد و دوزهای یادآور (بوسترها) با فاصله چند هفته بعد از تولد تزریق می ­شود. این اقدامات بطور تقریبی 100% باعث محافظت در برابر ابتلا به این ویروس خواهد شد.
• هپاتیت B یک مشکل بزرگ بهداشت جهانی است. فشار ناشی از این عفونت بر روی سازمان بهداشت جهانی در مناطق غربی اقیانوس آرام و مناطق آفریقایی (که در آنها 97 میلیون و 65 میلیون نفر- به ترتیب-بطور مزمن آلوده به این ویروس هستند) بیشترین میزان را دارد. بطور متوسط 61 میلیون نفر در منطقه جنوب شرقی آسیا، 15 میلیون نفر در منطقه مدیترانه شرقی، 11 میلیون نفر در منطقه اروپایی و 5 میلیون نفر در آمریکا به این بیماری مبتلا هستند.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           

انواع هپاتیت B: 

 

1. هپاتیت B حاد
2. هپاتیت B مزمن  

هپاتیت B حاد: عفونت هپاتیت B ممکن است کوتاه مدت باشد که عفونت حاد نیز نامیده می ­شود. این نوع از عفونت کمتر از شش ماه طول می­ کشد و سیستم ایمنی بدن شما احتمالا می ­تواند هپاتیت B حاد را از بدن شما پاک کند و شما باید در عرض چند ماه به طور کامل بهبود یابید. اکثر افرادی که در بزرگسالی به هپاتیت B مبتلا می شوند، عفونت حاد دارند، اما می­ تواند منجر به عفونت مزمن شود.

هپاتیت B مزمن: عفونت مزمن هپاتیت B شش ماه یا بیشتر طول می ­کشد. دلیل طولانی شدن این عفونت آنست که سیستم ایمنی بدن شما نمی­ تواند با عفونت مبارزه کند. عفونت مزمن هپاتیت B ممکن است یک عمر طول بکشد، که احتمالا منجر به بیماری های جدی مانند سیروز و سرطان کبد می­ شود. برخی از افراد مبتلا به HBV مزمن ممکن است هیچ نشانه ای نداشته باشند. برخی ممکن است خستگی مداوم و علائم خفیف هپاتیت حاد را نشان دهند.

هر چه سن ابتلا به هپاتیت B پایین­تر باشد (بویژه در نوزادان یا کودکان کمتر از 5 سال) خطر ابتلا به عفونت مزمن بیشتر می ­شود. عفونت مزمن ممکن است برای چندین دهه بدون علائم بوده و بنابراین تشخیص داده نشود تا زمانی که فرد به شدت دچار بیماری کبدی شود.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           

راه­ های انتقال: 

1. در مناطق بسیار بومی، ویروس هپاتیت B معمولا از مادر مبتلا به نوزاد در هنگام تولد (انتقال دائمی) یا از طریق انتقال افقی (قرار گرفتن در معرض خون آلوده)، بخصوص از یک کودک آلوده به یک کودک غیر آلوده در طول 5 سال اول زندگی انتقال می ­یابد.

*( ابتلا به نوع مزمن این عفونت در نوزادان آلوده از مادران مبتلا به این بیماری و یا کودکان قبل از سن 5 سالگی شایع است.)

2. ویروس هپاتیت B از طریق آسیب با سوزن آلوده به این ویروس، خالکوبی، سوراخ کردن قسمتی از بدن و قرار گرفتن در معرض خون و مایعات بدن فرد آلوده (مانند بزاق، خون و مایعات قاعدگی، مایعات واژن و مایع منی) گسترش می­ یابد.
3. انتقال ویروس همچنین ممکن است از طریق استفاده مجدد از سوزن­ ها، سرنگ های آلوده و یا اشیاء تیز در مراکز مراقبت های بهداشتی در همه ی افراد جامعه یا در میان افرادی که مواد مخدر تزریق می­ کنند، رخ دهد.
4. انتقال از طریق روابط جنسی بیشتر در افرادیکه واکسینه نشده و دارای شرکای جنسی متعدد هستند شایع است.
5. عفونت هپاتیت B در بزرگسالی منجر به هپاتیت مزمن در کمتر از 5% موارد می شود، درحالیکه عفونت در دوران نوزادی و اوایل کودکی منجر به هپاتیت مزمن در حدود 95% موارد می گردد. بر این اساس تقویت و اولویت بندی واکسیناسیون کودکان و نوزادان بسیار حائز اهمیت است.
6. ویروس هپاتیت B می تواند در خارج از بدن برای حداقل 7 روز زنده بماند. در این مدت، ویروس هنوز هم می تواند در صورت ورود به بدن فردی که توسط واکسن محافظت نشده است، باعث عفونت شود.
7. دوره نهفتگی ویروس هپاتیت B از 30 تا 180 روز متغیر است. این ویروس ممکن است در عرض 30 تا 60 روز پس از عفونت شناسایی شده، ادامه یابد و به هپاتیت B مزمن تبدیل شود، به ویژه هنگامی که در دوران کودکی یا نوزادی منتقل می شود.

                                                                                                                                                                                                                                                               

علائم:

اکثر افراد در هنگام آلوده شدن به تازگی هیچ علامتی را تجربه نمی کنند.

علائم هپاتیت B حاد از خفیف تا شدید متغیر است. این علائم معمولا حدود 1 تا 4 ماه پس از آلوده شدن ظاهر می شوند، با این وجود ممکن است این علائم دو هفته پس از آلوده شدن نمایان گردد. برخی از افراد مبتلا به این بیماری از نوع حاد، علائمی نسبتاّ شدید در هفته­ های آخر نشان می دهند.

• زرد شدن پوست و چشم (jaundice)
• ادرار تیره
• احساس خستگی بسیار و بی حالی
• حالت تهوع
• استفراغ
• درد در ناحیه شکم
• درد مفاصل
• کاهش اشتها

در صورت شدید بودن، هپاتیت حاد می­ تواند منجر به نارسایی کبد و حتی مرگ شود.

با وجود اینکه افراد مبتلا به نوع حاد HBV بهبود می­ یابند، اما برخی از افراد مبتلا به نوع مزمن این بیماری دچار عارضه ­های پیشرونده­ ی کبد و حتی عوارضی مانند سیروز و کارسینوم هپاتوسلولار (سرطان کبد) می­ شوند که این بیماری­ ها می ­توانند کشنده باشند.

                                                                                                                                                                                                       

                                                                                                                 

عوامل خطرساز:

هپاتیت B از طریق تماس با خون، مایع منی یا سایر مایعات بدن از یک فرد آلوده قابل انتقال است. خطر ابتلا به عفونت هپاتیت B افزایش می یابد اگر شما:

1. رابطه جنسی محافظت نشده با شرکای جنسی متعدد یا با کسی که مبتلا به HBV است داشته باشید
2. استفاده مشترک از سرنگ­ های تزریقی حین دریافت داروی وریدی

• مردی که با مردان دیگر رابطه جنسی برقرار می ­کند

1. زندگی با شخصی که مبتلا به عفونت مزمن هپاتیت B است
2. نوزادی که از یک مادر آلوده متولد شده است
3. مشاغلی که با خون بیماران در ارتباط است

• سفر به مناطق با میزان بالای ابتلا به عفونت هپاتیت B مانند آسیا، جزایر اقیانوس آرام، آفریقا و اروپای شرقی

                                                                                                                           

                                                                                                                                   

عوارض:

داشتن عفونت مزمن هپاتیت B می ­تواند منجر به عوارض جدی مانند موارد زیر شود:

• زخم شدن کبد (سیروز کبدی): التهاب مرتبط با عفونت هپاتیت B می ­تواند منجر به زخم گسترده کبد (سیروز) شده، توانایی و عملکرد کبد را مختل کند.
• سرطان کبد: در افراد مبتلا به عفونت مزمن HBV خطر ابتلا به سرطان کبد بیشتر است.
• نارسایی کبد: نارسایی حاد کبد وضعیتی است که در آن عملکردهای حیاتی کبد خاموش می ­شود. هنگامی که این اتفاق می افتد، پیوند کبد برای زنده ماندن ضروری است.
• (فعال شدن مجدد ویروس هپاتیت B): افراد مبتلا به HBV مزمن که به جهت درمان سیستم دفاعی بدنشان سرکوب می ­شود مستعد فعال شدن مجدد ویروس هپاتیت B هستند. در این شرایط عفونت می ­تواند منجر به آسیب قابل توجه به کبد یا حتی نارسایی کبد شود. این عارضه در افرادی دیده می­ شود که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مانند کورتیکواستروئیدهای با دوز بالا استفاده می­ کنند و یا شیمی درمانی می­شوند. در این گروه از بیماران قبل از مصرف این داروها، تست هپاتیت B بیمار باید چک شود و اگر آزمایش هپاتیت B مثبت باشد، قبل از شروع این درمان­ ها، بیمار باید توسط یک متخصص کبد (هپاتولوژیست) چک شود.
• سایر شرایط: افراد مبتلا به هپاتیت B مزمن ممکن است به بیماری­ های کلیوی یا التهاب رگ­ های خونی مبتلا شوند.

                                                                                                                                                                                                                               

ابتلا همزمان به عفونت های HBV-HIV:

حدود 1% از افراد مبتلا به عفونت HBV (2.7  میلیون نفر ) همزمان به HIV (ایدز) مبتلا هستند. از طرفی، شیوع جهانی عفونت HBV در افراد مبتلا به ایدز 7.4% است. از سال 2015 ، سازمان بهداشت جهانی درمان را برای همه افراد مبتلا به عفونت HIV، صرف نظر از مرحله بیماری توصیه کرده است. تنوفوویر، یکی از داروهایی است که به عنوان خط اول درمان در ترکیبات درمانی، برای بیماری ایدز (HIV) توصیه شده و این ترکیب در برابر HBV نیز فعال است.

                                                                                                                                                                                                                                                   

تشخیص:

امکان تمایز هپاتیت B از هپاتیت ناشی از سایر عوامل ویروسی، با روش های کلینیکال وجود ندارد؛ از این رو جهت تشخیص ابتلا به این ویروس، تأیید آزمایشگاهی با استفاده از تست های تخصصی ضروری است. انواع آزمایش های خون جهت تشخیص و مانیتورینگ افراد مبتلا به هپاتیت B وجود دارد. با استفاده از برخی از تست های آزمایشگاهی می­ توان عفونت­ های حاد و مزمن این عفونت را از یکدیگر افتراق داد، از طرفی با استفاده از دیگر روش های آزمایشگاهی می­ توان شدت درگیری کبد را با این عفونت ارزیابی و مانیتور کرد. با استفاده از روش هایی مانند معاینه فیزیکی، سونوگرافی و فیبرواسکن می­ توان شدت فیبروز و زخم کبدی را مشخص کرده و کنترل دوره­ای را  برای بررسی پیشرفت بیماری کبدی انجام داد. سازمان بهداشت جهانی توصیه می­ کند تمام اهدا کنندگان خون از نظر ابتلا به عفونت هپاتیت B مورد آزمایش قرار گیرند تا از ایمنی خون اهدا شده اطمینان حاصل و از انتقال تصادفی این بیماری جلوگیری شود.

از سال 2022، 13% از کل افرادی که تخمین زده می ­شود با هپاتیت B زندگی می­ کنند از عفونت خود آگاه بوده و از طرفی 3% (7 میلیون  نفر) از افراد مبتلا به هپاتیت B مزمن تحت درمان بودند. بر اساس آخرین برآورد سازمان بهداشت جهانی، میزان کودکان زیر پنج سال که به طور مزمن با هپاتیت B آلوده شده ­اند، از حدود 5% در دوران قبل از واکسیناسیون در سال های بین 1980 تا اوایل 2000 کاهش یافته و به کمتر از 1% در سال 2019 رسیده است.

سازمان بهداشت جهانی توصیه می کند همه بزرگسالان به آزمایش HBsAg دسترسی داشته  و در صورت نیاز خدمات پیشگیری، مراقبت و درمان به آنها ارائه شود. این سازمان علاوه بر توصیه بر غربالگری اهدا کنندگان خون، تاکید بر انجام آزمایش روتین هپاتیت B برای همه زنان باردار را دارد تا فرصت ایجاد اقدامات پیشگیرانه از ابتلا به MTCT فراهم شده و بتوان بر گروه­های خاص با خطر ابتلای بالا ( از جمله مهاجران از مناطق اندمیک، شرکای جنسی و یا اعضای خانواده مبتلا به این عفونت، کارکنان مراقبت­ های بهداشتی PWID، افراد در زندان ­ها، کارگران جنسی و افراد مبتلا به HIV نظارت داشت.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 

روش های جلو گیری: 

هپاتیت B با واکسن قابل پیشگیری است. واکسن هپاتیت B به طور معمول به صورت دو دوز تزریق جداگانه طی مدت یک ماه و یا سه یا چهار دوز تزریق در طی شش ماه، بسته به نوع واکسن تزریق می­ شود. واکسن هپاتیت B بیماریزا نیست. این واکسن توسط کمیته مشورتی ایالات متحده در مورد اقدامات ایمن سازی برای بزرگسالان 19 تا 59 ساله که منع مصرف واکسن ندارند توصیه می ­شود.

تزریق واکسن HBV به گروه­ های زیر شدت توصیه می شود:

• نوزادان تازه متولد شده

*(همه نوزادان باید واکسن هپاتیت B را در اسرع وقت پس از تولد (در عرض 24 ساعت) دریافت کنند)

• کودکان و نوجوانانی که از هنگام تولد واکسینه نشده ­اند
• افرادی که در مراکز نگهداری از افراد کم توان یا ناتوان رشدی، کار یا زندگی می ­کنند
• افرادی که با فرد مبتلا به HBV زندگی می­ کنند
• کارکنان مراقبت های بهداشتی، کارکنان اورژانس و سایر افرادی که با خون در تماس هستند
• هر فردی که دچار عفونت منتقله از راه جنسی، از جمله HIV است
• مردانی که با مردان رابطه جنسی برقرار می ­کنند
• افرادی که چندین شریک جنسی دارند
• شرکای جنسی افرادی که مبتلا به هپاتیت B هستند
• افرادی که داروهای غیرقانونی تزریق می­ کنند یا سوزن و سرنگ را بطور مشترک استفاده می­ کنند
• افراد مبتلا به بیماری مزمن کبدی
• افراد مبتلا به بیماری کلیوی مرحله پایانی (End Stage)
• مسافرانی که قصد سفر به یک منطقه از جهان با میزان عفونت هپاتیت B بالا را دارند

                                                                                                                                                                                                                         

اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از ابتلا به HBV:

راه ­های دیگر برای کاهش خطر ابتلا به HBV عبارتند از:

• وضعیت HBV شریک جنسی خود را بشناسید:

وارد رابطه جنسی محافظت نشده نشوید مگر اینکه کاملا مطمئن باشید که شریک جنسی شما با HBV یا هر عفونت منتقله دیگر از راه جنسی آلوده نیست.

• هر بار که رابطه جنسی دارید از یک لاتکس یا کاندوم پلی اورتان جدید استفاده کنید:

اگر وضعیت سلامتی شریک جنسی خود را نمی­دانید. به یاد داشته باشید که اگرچه کاندوم می تواند خطر ابتلا به HBV را کاهش دهد، اما خطر را بطور کامل از بین نمی­برد.

• از داروهای غیرقانونی استفاده نکنید:

اگر از مواد مخدر و داروهای غیرقانونی استفاده می­ کنید، برای متوقف کردن آن کمک بگیرید. اگر نمی­ توانید درمان شوید، هر بار که مواد مخدر و یا داروهای غیر قانونی تزریق می­ کنید، از یک سوزن استریل استفاده کنید. هرگز سوزن­ ها را به اشتراک نگذارید.

• در مورد سوراخ کردن بدن و خالکوبی احتیاط کنید:

اگر قصد سوراخ کردن بدن و یا خالکوبی دارید، در یک فروشگاه معتبر این اقدامات را انجام دهید و در مورد چگونگی تمیز کردن (استریل کردن) تجهیزات بپرسید. اطمینان حاصل کنید که کارکنان از سوزن­ های استریل استفاده می­ کنند.

• قبل از سفر در مورد ضرورت تزریق واکسن هپاتیت B سوال کنید:

اگر به منطقه ­ای سفر می­ کنید که هپاتیت B در آن رایج است، از پزشک خود در مورد واکسن هپاتیت B از قبل سوال کنید. واکسیناسیون معمولا بصورت تزریق سه دوز واکسن طی یک دوره شش ماهه انجام می­ شود.

                                                                                                                                                                                                                                                   

 درمان:

هپاتیت B مزمن را می ­توان با دارو درمان کرد، اما هیچ درمانی خاصی برای HBV حاد وجود ندارد. جهت مراقبت از فرد مبتلا به هپاتیت B حاد، باید بر روی راحتی و احساس آرامش فرد تمرکز کرد. این افراد باید از یک رژیم غذایی سالم پیروی کرده و مقدار زیادی مایعات بنوشند تا از کم آبی بدن در اثر استفراغ و اسهال جلوگیری کنند.

عفونت مزمن هپاتیت B را می ­توان با داروهای خوراکی از جمله تنوفوویر یا انتکاویر درمان کرد.

با درمان می توان:

1. پیشرفت سیروز کبدی را آهسته کرد
2. موارد سرطان کبد را کاهش داد
3. مدت بقا و زندگی فرد را طولانی ­تر کرد.

*اکثر افرادی که درمان هپاتیت B را شروع می­ کنند باید آن را برای تمام طول مدت زندگی ادامه دهند.

با دستورالعمل های به روز شده هپاتیت B، تخمین زده می ­شود که بیش از 50% از افراد مبتلا به عفونت مزمن هپاتیت B، بسته به شرایط و معیارهای واجد شرایط بودن، نیاز به درمان دارند.

در شرایط کم درآمد، در واقع اکثر افراد مبتلا به سرطان کبد در مراحل نهایی ابتلا به این بیماری هستند و در عرض چند ماه پس از تشخیص می ­میرند. در کشورهای پردرآمد، بیمارانی که زودتر نسبت به بیماری خود آگاهی پیدا کرده و در مراحل اولیه ابتلا، به بیمارستان مراجعه می ­کنند و به جراحی و شیمی درمانی دسترسی دارند، می­ توانند طول عمر خود را برای چند ماه تا چند سال طولانی ­تر کنند. پیوند کبد گاهی اوقات در افراد مبتلا به سیروز یا سرطان کبد در کشورهای با تکنولوژی پیشرفته با درصدهای مختلف موفقیت در عمل انجام می ­شود.