سرطان خون یا بیماری لوسمی چیست؟
لوسمی نوعی سرطان خون است که در مغز استخوان شروع می‌شود. لوسمی ها گروه متنوعی از سرطان ها هستند که از سلول های خون و بافت های خون ساز ایجاد می شوند. اگرچه لوسمی شکل اصلی سرطان در اطفال است اما لوسمی بزرگسالان را بسیار بیشتر از اطفال مبتلا می کند.
لوسمی از بافت های خون ساز نظیر مغز استخوان یا از سلولهایی در رده لمفوئید یا میلوئید ناشی می شوند. لوسمی میلوئید حاد (AML) و لوسمی لمفوسیستیک مزمن (CLL) شایع ترین لوسمی های بزرگسالان هستند. لوسمی لمفوسیتیک حاد (ALL) شایع ترین سرطان اطفال است.
زیر گروههای دیگر لوسمی از سلولهای مراحل مختلف تکوین هماتولوژیک ناشی می شوند.
جابجایی کروموزومی در بیش از 50% لوسمی های بزرگسالان و اطفال دیده می شوند. یکی از این جابجایی ها بین کروموزوم 9 و 22 است که کروموزوم فیلادلفیا را ایجاد می کند. این کروموزوم در ابتدا در لوسمی میلوئید مزمن (CML) کشف شد و سپس در ALL مشاهده گردید. این جابجایی ژن دورگه ای ایجاد میکند که حاوی بخش پایین دستی ژن ABL که یک تیروزین کیناز را رمز می کند است و بخش بالادستی ژن BCR ژنی که بیان بالایی دارد, ملحق می شود.
لوسمی نوعی سرطان است که در خون و مغز استخوان شما یافت می‌شود و در اثر تولید سریع گلبول‌های سفید غیرطبیعی ایجاد می‌شود. این گلبول‌های سفید غیرطبیعی قادر به مبارزه با عفونت نیستند و توانایی مغز استخوان برای تولید گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها را مختل می‌کنند.
لوسمی می تواند حاد یا مزمن باشد. سرطان خون مزمن کندتر از لوسمی حاد پیشرفت می کند که نیاز به درمان فوری دارد. لوسمی نیز به عنوان لنفوسیتی یا میلوژن طبقه بندی می شود. لوسمی لنفوسیتی به رشد غیرطبیعی سلول در سلولهای مغز که به لنفوسیت تبدیل می‌شوند، اشاره دارد، نوعی گلبول سفید که در سیستم ایمنی نقش دارد. در لوسمی میلوژن، رشد سلولی غیرطبیعی در سلولهای مغزی رخ می‌دهد که به گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها بالغ می‌شوند.
- لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL)
- لوسمی میلوژن حاد (AML)
- لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL)
- لوسمی میلوژن مزمن (CML) لوسمی هم در بزرگسالان و هم در کودکان رخ می دهد.
عوامل بروز سرطان خون
لوسمی یا سرطان خون می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی ایجاد شود. برخی از عوامل خطر و علل بروز لوسمی عبارتند از:
- قرار گرفتن در معرض تابش‌های مضر: مواجهه با سطوح بالای اشعه‌ها، مانند اشعه ایکس یا پرتوهای رادیواکتیو، می‌تواند خطر ابتلا به لوسمی را افزایش دهد.
- مواد شیمیایی خطرناک: تماس با مواد شیمیایی مانند بنزن که در برخی صنایع استفاده می‌شود، ممکن است خطر ابتلا را بیشتر کند.
- سابقه خانوادگی: داشتن سابقه لوسمی در خانواده می‌تواند احتمال بروز این بیماری را افزایش دهد.
- اختلالات ژنتیکی: برخی بیماری‌های ژنتیکی مانند سندرم داون با افزایش خطر لوسمی مرتبط هستند.
- سابقه درمان سرطان: افرادی که قبلاً تحت شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی قرار گرفته‌اند، ممکن است در معرض خطر بیشتری باشند.
- سیگار کشیدن: مصرف دخانیات می‌تواند خطر برخی انواع لوسمی را افزایش دهد.
علائم و نشانه های شایع سرطان خون
علائم تا حدی به نوع لوسمی بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر فردی یک نوع مزمن لوسمی دارد ممکن است علائم قابل توجهی در مراحل اولیه نداشته باشد.
علائم و نشانه های شایع لوسمی عبارتند از:
- خستگی، به راحتی خسته می شود.
- تب یا تعریق شبانه.
- عفونت های مکرر
- تنگی نفس.
- پوست رنگ پریده.
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
- درد یا حساسیت استخوان/مفاصل.
- درد یا احساس پری زیر دنده ها در سمت چپ.
- تورم غدد لنفاوی در گردن، زیر بغل، کشاله ران یا معده، بزرگ شدن طحال یا کبد.
- کبودی و خونریزی به راحتی، از جمله خونریزی از بینی، خونریزی لثه، بثورات پوستی که مانند لکه های قرمز ریز در پوست (پتشی) یا لکه های ارغوانی/تیره شده روی پوست است.
برای تشخیص بیماری سرطان خون، پزشکان معمولاً از روش‌های زیر استفاده می‌کنند:
- آزمایش خون: بررسی تعداد گلبول‌های سفید، قرمز و پلاکت‌ها برای تشخیص ناهنجاری‌ها.
- بیوپسی مغز استخوان: نمونه‌برداری از مغز استخوان برای بررسی سلولهای سرطانی.
- آزمایش‌های ژنتیکی: بررسی تغییرات DNA که ممکن است باعث لوسمی شوند.
- تصویربرداری پزشکی: مانند سی‌تی اسکن یا ام‌آر‌آی برای بررسی تأثیر بیماری بر اندام‌های داخلی.
درمان های رایج سرطان خون اغلب شامل ترکیبی از موارد زیر است:
شیمی درمانی: شیمی درمانی رایج ترین شکل درمان سرطان خون است. این شامل استفاده از مواد شیمیایی برای از بین بردن سلول های سرطان خون یا جلوگیری از تکثیر آنها است. در طول درمان، ممکن است مواد شیمیایی (دارو) را به صورت قرص، تزریق در رگ یا تزریق زیر پوست خود دریافت کنند. معمولاً ترکیبی از داروهای شیمی درمانی را دریافت خواهید کرد.
ایمونوتراپی (درمان بیولوژیک): این درمان از داروهای خاصی برای تقویت سیستم دفاعی بدن – سیستم ایمنی – برای مبارزه با سرطان خون استفاده می کند. ایمونوتراپی به سیستم ایمنی شما کمک می کند تا سلول های سرطانی را شناسایی کرده و سلول های ایمنی بیشتری را برای مبارزه با آنها تولید کند.
درمان هدفمند: این درمان از داروهایی استفاده میکند که برای حمله به بخش‌های خاصی از سلولهای سرطان خون (مانند یک پروتئین یا ژن) طراحی شده‌اند که باعث می‌شود آنها از سلولهای خونی طبیعی سبقت بگیرند. درمان‌های هدفمند ممکن است از تکثیر سلولهای لوسمی جلوگیری کند، جریان خون سلول‌ها را قطع کند یا مستقیماً آنها را از بین ببرد. درمان هدفمند کمتر به سلول های طبیعی آسیب می رساند. نمونه هایی از داروهای درمان هدفمند شامل آنتی بادی های مونوکلونال و مهارکننده های تیروزین کیناز است.
پرتودرمانی: این درمان از پرتوهای انرژی قوی یا اشعه ایکس برای از بین بردن سلول های سرطان خون یا جلوگیری از رشد آنها استفاده می کند.
پیوند سلول های خونساز (پیوند سلول های بنیادی یا مغز استخوان): این درمان سلول های خون ساز سرطانی که توسط شیمی درمانی و/یا پرتودرمانی کشته شده اند را با سلول های خونساز جدید و سالم جایگزین می کند. ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی فرد ممکن است این سلول های سالم را از خون یا مغز استخوان فرد قبل از شیمی درمانی و پرتودرمانی خارج کند یا ممکن است از یک اهدا کننده باشد. سلولهای جدید سالم تکثیر می‌شوند و مغز استخوان و سلولهای خونی جدید تشکیل می‌دهند که تبدیل به گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌های مورد نیاز بدن می‌شوند.
درمان با سلول T با گیرنده آنتی ژن کایمریک (CAR): این نوع جدیدی از درمان است که سلولهای T بدن شما را که با عفونت مبارزه می‌کنند (سلول T یا لنفوسیت T نوعی سلول ایمنی است)، مهندسی میکند تا با سلولهای سرطان خون مبارزه کرده و دوباره به بدن تزریق کند.
